Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

Painting --- technical art history --- besloten hofjes [visual works] --- Mechelen

Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

In deze paper wordt onderzoek gedaan naar drie restauratietheorieën en de mate waarin deze werden toegepast tijdens de restauratiebehandelingen van de Triniteit van Rogier van der Weyden. Het onderzoek bestaat uit drie delen: (1) het analyseren van drie belangrijke theoretische werken van Cesare Brandi, Salvador Muñoz Viñas en Barbara Appelbaum respectievelijk; (2) de kunsthistorische achtergrond en restauratiegeschiedenis van de Triniteit en (3) het aftoetsen van de voornaamste theoretische principes aan de gemaakte keuzes tijdens de behandelingen. In het eerste deel worden de drie auteurs, hun theorie en de belangrijkste kerngedachten gesitueerd en besproken. Daarbij worden deze theoretici geplaatst binnen de algemene evolutie en ontwikkeling van de restauratiegeschiedenis. In hoofdstuk twee wordt de casus van de Triniteit voorgesteld. Naast een kunsthistorisch overzicht worden ook de twee uitgevoerde restauratiebehandelingen geanalyseerd. Tenslotte wordt er in hoofstuk drie nagegaan of de belangrijkste principes uit deze drie theorieën werden toegepast door de conservatoren-restauratoren tijdens hun respectievelijke behandeling van het schilderij. De theorieën van deze drie auteurs vertonen enkele overeenkomsten, maar ze leggen hun eigen accenten. Zo kan Brandi’s theorie bestempeld worden als de esthetische conservatie-restauratie theorie, Muñoz Viñas geeft de voorkeur aan een communicatieve conservatie-restauratie theorie en Appelbaum schuift de methodologie van de conservatie-restauratie naar voren. De Triniteit werd tweemaal gerestaureerd in de laatste 70 jaar, in dezelfde instelling (KIK-IRPA) in België. Beide behandelingen werden zorgvuldig gedocumenteerd waardoor de reconstructie van de keuzes voor bepaalde technieken en interventies mogelijk is. Deze gemaakte keuzes volgen niet altijd de principes die in de theorie wordt aanbevolen. Uit dit onderzoek wordt duidelijk dat het toepassen van de principes in de praktijk niet evident is. De resultaten tonen aan dat het opvolgen van de drie theorieën in geen van beide gevallen perfect gebeurd. De keuze voor een bepaalde restauratiebehandeling is nooit zwart-wit. Een conservatie-restauratie behandeling is altijd het resultaat van een zoektocht naar consensus en het afwegen van welke waarden primeren voor een bepaald object. Er is geen one size fits all binnen conservatie-restauratie, elk object vereist een unieke behandeling. Dit onderzoek is een deontologische studie die inzicht biedt in deze theorieën en hun nut voor zowel kunsthistorici als conservatoren-restauratoren.

Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

De KU Leuven bezit een grote collectie collegedictaten van de oude universiteit van Leuven (1425 – 1797). Dit zijn de voorlopers van hedendaagse lesnotities en cursusteksten van studenten. De lessen bestonden voornamelijk uit het woord voor woord dicteren van een tekst, vandaar de term dictaten. Die handschriften werden meestal ingebonden tot een boek, dat vaak geïllustreerd werd met ingevoegde prenten en tekeningen. Naar de inhoud van deze teksten werd reeds uitgebreid onderzoek gevoerd binnen het onderzoeksproject Ex Cathedra, naar aanleiding van een tentoonstelling en een publicatie in 2012. De grote collectie dictaten is echter nog niet volledig uitgebreid codicologisch onderzocht. Bij codicologie, of boekarcheologie, worden de fysieke eigenschappen van een boek bestudeerd. In deze thesis wordt op basis van een literatuurstudie en een vergelijkend codicologisch onderzoek van een selectie van tien dictaten bestudeerd hoe de productie van dictaten aan de oude universiteit verliep. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan de illustraties binnen de dictaten. De focus ligt daarbij op de tekeningen, aangezien de prenten reeds met meer diepgang besproken werden binnen het onderzoeksproject Ex Cathedra. Uit het onderzoek blijkt dat de dictaten langzaam werden samengesteld doorheen het academiejaar, met een grote verscheidenheid aan papiertypes, die de studenten aankochten bij een gemeenschappelijke Leuvense papierhandelaar. De boeken van de rijkere studenten werden ingebonden door een gespecialiseerde boekbinder, die de werken van een leren band voorzag met gestempelde decoraties. De armere studenten bonden zelf hun dictaten in met goedkopere materialen, zoals hergebruikt perkament en marmerpapier. Verder blijkt uit een studie van de tekeningen en de correctiemethoden die de studenten gebruikten dat de dictaten mogelijk thuis geschreven nageschreven van een kladversie of extern voorbeeld. De afbeeldingen vormen vaak een illustratie van de tekst, die het studeren zou vergemakkelijken. Ook werd meestal aandacht besteed aan het decoreren van titelpagina’s en tussentitels om de tekststructuur te benadrukken. Verder zijn de meeste tekeningen en prenten vooral decoratief. In sommige gevallen bestaat er nog een link met de tekst, maar de meeste afbeeldingen houden weinig verband met de lesinhoud en gaan vaak over het nachtleven van de studenten. De tekeningen zijn meestal gebaseerd op prenten of andere voorbeelden. De meeste studenten verzonnen zelf weinig nieuwe illustraties.

Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

Laatmiddeleeuwse handschriften vormen een uniek geheel van elementen die meer vertellen over de ontstaans- en receptiegeschiedenis. In dit onderzoek naar een vijftiende-eeuws cisterciënzermissaal (Brugge, Grootseminarie, Ms. 49/18) staan deze elementen centraal om nieuwe inzichten te verkrijgen in de wijze waarop het missaal werd gewaardeerd en gepositioneerd binnen deze kloosterorde. In eerste instantie lijkt het luxueuze handschrift namelijk haaks te staan op het ideaal van de cisterciënzers, die eenvoud en soberheid nastreefden. Allereerst werd daarom literatuuronderzoek naar de kloosterorde verricht en vastgesteld kan worden dat zij vanaf het begin geen strikt besloten wereld hadden gevormd. Wereldlijke invloeden en machtige landheren waren nooit ver weg en in de middeleeuwen kenden verschillende abten vooraanstaande politieke functies. Als gevolg hiervan mengden zij zich in economische en artistieke circuits in de stedelijke context. Een voorbeeld zijn de abten die klant waren bij de beste schilders en verluchte handschriften bij topateliers bestelden. Het ontstaan van het missaal past daarmee binnen de traditie en ontwikkeling van de kloosterorde die zich steeds meer in de seculiere wereld ging mengen. Om de ontstaansgeschiedenis verder vorm te geven, was onderzoek naar het stedelijke klimaat in Brugge noodzakelijk. Daarvoor werden de drie aspecten van het culturele kapitaal gehanteerd. Vanuit het economische kapitaal kan verondersteld worden dat het missaal in een economisch gunstige periode tot stand kwam waarin de luxenijverheid bloeide. Bij de toplaag van de samenleving werd het verluchte handschrift hoger gewaardeerd dan de schilderkunst. De hoge kostprijs was hier deels de oorzaak van. Het onderzoek naar het sociale kapitaal toonde de opkomst van statusijver en emulatie tussen sociale groepen in Brugge, die middels kunstpatronage werd geuit. Statusijver is zichtbaar in het missaal, door de toevoeging van eigendomskenmerken. Er kan vastgesteld worden dat het ontstaan van dit missaal past binnen de traditie en werkmethode van Brugse lekenateliers en dat deze opdracht van een vijftiende-eeuwse abt voortvloeit uit de ontwikkeling van de cisterciënzerorde die zich steeds meer in de seculiere wereld ging mengen. Vervolgens stond de vraag naar de receptiegeschiedenis van het missaal centraal en daarvoor werd het derde aspect, het symbolisch kapitaal, aan de hand van een objectgerichte studie bestudeerd. Essentieel hierin waren het codicologisch onderzoek en de stilistische analyse van de miniaturen, gehistorieerde initialen en randdecoraties. Inzichten in de functie en betekenisgeving van het handschrift werden verkregen en er kan worden geconcludeerd dat er verschillende functies samenkomen. Enerzijds diende de codex voor devotionele doeleinden, namelijk als hulpmiddel voor de uitvoering van de heilige mis. Anderzijds heeft het missaal een luxueus karakter en diverse elementen wijzen erop dat het handschrift werd gebruikt als statussymbool van de bezitter. Latere toevoegingen van abt Keddekin (1478-1492) getuigen hiervan. Hetzelfde geldt voor de miniatuur van de Consecratie (f. 201r), die als een spiegel de gewijde priester, vermoedelijk abt De Vriendt (1459-1478), tijdens de eucharistie toont. Hieruit volgt dat verluchte handschriften binnen de cisterciënzerabdij van Ter Doest met grote eerbied werden behandeld, zowel om hun financiële waarde, maar juist ook om hun zeldzaamheid, uniciteit en de status die zij uitstraalden.

Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

Deze masterproef bestaat uit een kritische studie van het Gebedenboek in de stijl van de Meester van Karel V, een zestiende-eeuws handschrift uit de Zuidelijke Nederlanden, waarvan de verluchting in het verleden toegeschreven werd aan de Meester van Karel V en eenmalig aan een miniaturist verwant met de Meester van Kardinaal Wolsey. Door de toepassing van een gecombineerde methode waarbij zoveel mogelijk aspecten van het manuscript in acht worden genomen en met elkaar in verband gebracht, wordt getracht om een aanvulling te bieden op eerdere verhandelingen over het gebedenboek, naast een herziening van de inzichten die de auteurs daarin poneerden. Het objectgeoriënteerde onderzoek vormt daarbij een belangrijke uitgangspositie. Een doorlichting van de herkomstgeschiedenis, een codicologische analyse, een toelichting bij de gebeden, een beschrijving van de negen volbladminiaturen met religieuze taferelen en van de decoratieve onderdelen van de verluchting zijn in de masterproef opgenomen en in meer of mindere mate uitgewerkt. Onder meer de originaliteit van de zilveren prachtband en de toeschrijving aan de Meester van Karel V worden in vraag gesteld. De bedoeling is een beter zicht te krijgen op de samenstelling en de geschiedenis van het handschrift, dat met name door zijn boekband een bijzonder kunstwerk is, vandaag bewaard in de collectie van The Phoebus Foundation.