Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

De vier studies die in dit proefschrift worden voorgesteld, kunnen worden gesitueerd binnen een multidisciplinair onderzoekproject dat automatische spraakherkenning (i.e., automatic speech recognition - ASR) en spraaksynthese (i.e., text-to-speech - TTS) wil gebruiken bij de leesdiagnostiek en -behandeling. De implementatie van ASR in de leesdiagnostiek maakt dit proces geautomatiseerd en objectief terwijl het kind toch luidop kan blijven lezen; het verschaft ook gedetailleerde informatie over de leessnelheid van een kind die niet (gemakkelijk) door middel van een pen-en-papier leestest kan verkregen worden. Binnen de context van leesbehandeling stelt ASR een computer in staat om een echte leestrainer te worden die leesoefeningen aan het kind kan presenteren en werkelijk naar een kind kan luisteren. De computer is in staat om op elk moment te weten waar in de tekst een kind precies aan het lezen is, en leesfouten te ontdekken zodat hierop meteen feedback kan worden gegeven. Natuurlijk klinkende, duidelijk verstaanbare en fonetisch correcte TTS laat deze leestrainer toe om mondelinge instructies te geven, om een kind aan te moedigen, om voor te lezen aan of mee te lezen met een kind, en om verschillende soorten geïndividualiseerde spraakfeedback te verlenen wanneer een fout wordt gemaakt of om hulp wordt gevraagd. TTS maakt het programma ook 'open' zodat de gebruikers van de leestrainer niet beperkt worden tot het leesmateriaal dat door de auteurs van het programma werd uitgekozen en geïmplementeerd. In een eerste studie werd de ontwikkeling van het CHildren's Oral REadin g Corpus (CHOREC) besproken, en werd de kwaliteit van de annotaties die deel uitmaken van dat corpus geëvalueerd. CHOREC werd ontwikkeld om het leesgedrag van kinderen op een statistische manier te kunnen karakteriseren, en om een spraakherkenner te kunnen voorzien van een model dat informatie bevat over de aard en de prevalentie van regelmatig voorkomende leesfouten. Het bevat opgenomen en geannoteerde gelezen spraak (42 GB of 130 uur) van 400 Nederlandstalige basisschoolkinderen met of zonder lees moeilijkheden. De inter- en intra-beoordelaarsbetrouwbaarheid werd geanalyseerd om de consistentie na te gaan waarmee leesfouten werden gedetecteerd, orthografische en fonetische transcripties werden gemaakt, en lees fouten en leesstrategieën werden gelabeld. Zowel de percentage overeenko mst scores als de kappawaarden waren groot en gaven aldus aan dat de ann otaties van hoge kwaliteit waren en dat het corpus op een betrouwbare ma nier voor onderzoeksdoeleinden kon gebruikt worden. In een tweede en derde studie werd een kwantitatieve respectievelijk kwalitatieve analyse van leesfouten (geannoteerd in het CHOREC corpus) uitgevoerd. Hiermee werd een bijdrage geleverd aan de literatuur over het leesproces in orthografisch transparante talen, en werd interessante informatie over het leesgedrag van kinderen verkregen die vervolgens kan gemo delleerd worden in een taalmodel voor een spraakherkenner. De resultaten van de kwantitatieve analyses repliceerden de resultaten die werden gevonden bij Engelstalige kinderen. Pseudowoorden waren moeilijker om te lezen (i.e., met lagere nauwkeurigheid) dan echte woorden, en de laatstgenoemden waren moeilijker te lezen dan echte woorden ingebed in een verhaalcontext. Langere echte woorden of pseudowoorden werden minder nauwkeuri g gelezen dan echte woorden of pseudowoorden met minder lettergrepen, en verhalen op het kind zijn/haar frustratieniveau lokten meer fouten uit dan verhalen op instructie- of beheersingsniveau. Hoewel de volgende verschillen niet altijd statistisch significant waren, gaven de resultaten aan dat jongens minder accuraat lazen dan meisjes, dat de leesaccuratess e toenam naarmate kinderen ouder werden, dat goede lezers minder fouten maakten dan gemiddelde lezers, die op hun beurt minder fouten maakten dan slechte lezers, en dat lezers met een hoger tekstleesniveau minder fou ten maakten dan lezers met een lager tekstleesniveau. De resultaten van de kwalitatieve analyses bevestigden de 'orthographic depth hypothesis' m.b.t. de aard van het lezen in het Nederlands. Hoewel dit nooit een alles-of-niets fenomeen was, toonden de resultaten aan dat kinderen zich hoofdzakelijk op sublexicale strategieën baseerden om losse echte woorden te lezen, en op lexicale strategieën om echte woo rden ingebed in een verhaal te lezen. Kinderen hadden ook een groter vertrouwen in het proberen te lezen van moeilijke woorden wanneer deze in een verhaalcontext ingebed waren. De resultaten toonden ook aan dat wanneer woorden langer werden, kinderen zich meer en meer op sublexicale strategieën baseerden om deze woorden te lezen. Bovendien, wanneer woorden langer werden of de relatieve moeilijkheid van een verhaal groter werd, durfden kinderen minder vaak proberen om moeilijke woorden te lezen. Er was ook een leeftijdsgebonden verschuiving in het gebruik van sublexicale en lexicale strategieën om woorden te lezen: hoe ouder kinderen werden, hoe meer ze zich baseerden op lexicale strategieën om zowel losse echte woorden als echte woorden ingebed in een verhaal te lezen. Ook hoe lager de decodeervaardigheden van een kind, hoe meer dit kind zich baseerde op lexicale strategieën om een onbekend woord ingebed in een verhaal te lezen. Tot slot toonden de resultaten aan dat meisjes minder vaak dan jongens een sublexicale strategie gebruiken om onbekende losse woor en te lezen. De laatste studie van dit proefschrift beschrijft een interventiestudie waarin een gerandomiseerd pretest-posttest gematchte-groepen-design werd gebruikt om te onderzoeken of de leesaccuratesse en leessnelheid van basisschoolkinderen met leesproblemen kon worden verbeterd door gedurende 4 weken met een prototype van een computergestuurde leestrainer met TTS- feedback te oefenen voor een totaal van ongeveer 4.5 uur. De interventie bestond uit het lezen van verhalen op instructieniveau waarbij gesynthe tiseerde foneem-per-foneem feedback werd gegeven. Elk kind uit een gematcht paar werd willekeurig toegewezen aan een interventie- (N = 10) of controlegroep (N = 10), en werd vooraf en achteraf (één week en vier weken na interventie) getest door middel van zowel een pen-en-papier al s een computergestuurde woordleestest, pseudowoordleestest, en verhalenleestest. Mixed model covariantieanalyses toonden aan dat de interventieg roep beter presteerde dan de controlegroep tijdens het lezen van losse echte woorden en pseudowoorden m.b.t. zowel leesaccuratesse als leessnelh eid. Bovendien bleken verschillen in het pre-interventie-leesniveau van kinderen een differentieel effect op de interventiedoeltreffendheid te h ebben.