Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

De laatste jaren treedt er over heel de wereld een enorme daling in de biodiversiteit op. De belangrijkste reden daarvoor is de menselijke activiteit: habitat vernietiging, overbegrazing, fragmentatie, urbanisatie, enz. De effecten van de opwarming van de aarde spelen daar echter ook een grote rol in, zoals verhoogde temperaturen, veranderingen in neerslag en verhoogde zeespiegel. Wetenschappers hebben verschillende strategieën bedacht om de biodiversiteit te behouden of te verbeteren, zoals natuurreservaten maken, sleutelsoorten beschermen en natuurlijk, het onderwerp van deze thesis, ontwikkelen van geschikte begrazingsintensiteiten. Om begrazing te kunnen toepassen als een manier om de biodiversiteit te behouden of te verbeteren, moet er kennis zijn over de effecten van begrazing op de biodiversiteit van verschillende trofische niveaus. Zo kunnen we de impact op het ecosysteem in kader brengen. Daarom onderzoek ik in deze studie de lange-termijn effecten van begrazingsintensiteit op de vegetatie in een door Molinea caerulea/Juncus spp. gedomineerd grasland in de Schotse hooglanden van Glen Finglas. Dit experiment bevat ook andere gelijktijdige monitoringen. Het studiegebied is verdeeld in drie clusters, dat elk twee blokken bevat. Elk blok bevat vier afgesloten weiden (±3,3 ha) met elk een verschillende behandeling: 2,72 schapen/ha (I), 0,91 schapen/ha (II), gemengde begrazing met schapen en runderen, equivalent aan 0,91 schapen/ha (III), zonder begrazing (IV). In elk van de weiden, hebben wij 25 meetpunten aangebracht. Op alle meetpunten hebben we met behulp van een kader en een pin de vegetatie gemonitord. Ook hebben we met behulp van een vierkant op dat kader een graad gegeven aan de hoeveelheid aan (of grootte van) begrazing, uitwerpselen, bloemen, dood plantenmateriaal en pollen (groeiwijze). De analyses zijn uitgevoerd met (gegeneraliseerde) lineaire gemengde modellen ((G)LMM). Om te beginnen, slechts 19 van de 28 veel voorkomende plantensoorten hadden een significante (p < 0,05) interactie tussen jaar en behandeling voor de gemiddelde proportie en/of aantal aanrakingen met de pin per meetpunt. De hoeveelheid dood plantenmateriaal vervolgens, is significant gedaald met stijgende begrazingsintensiteit. De hoeveelheid aan (of grootte van) pollen en de gemiddelde vegetatiehoogte is daarentegen gestegen met dalende begrazingsintensiteit. De plantendiversiteit, soortenrijkdom en de hoeveelheid bloemen, begrazing en uitwerpselen zijn gestegen met stijgende begrazingsintensiteit. Tot slot, de meeste heterogeniteit in vegetatiehoogte was in de behandeling met hoge begrazingsintensiteit en het minste in de weiden zonder begrazing. Met de informatie van de andere monitoringen op de Aardmuis (Microtus agrestis L.), de Vos (Vulpes vulpes L.), de Graspieper (Anthus pratensis L.) en geleedpotigen (Arthropoda), kunnen we besluiten dat de behandeling met een lage intensiteit aan gemengde begrazing de meest voordelige situatie creëert voor de onderzochte dieren en sommige plantensoorten. Echter, in dit experiment was de meeste heterogeniteit en plantendiversiteit in de behandeling met hoge begrazingsintensiteit. Dat suggereert dat er ook andere factoren, naast de heterogeniteit in vegetatiehoogte, belangrijk zijn voor dieren en dat de hoogste begrazingsintensiteit dichter ligt bij de optimale intensiteit voor maximale plantendiversiteit. Sleutelwoorden: Biodiversiteit, Begrazingsintensiteit, Hooglanden, Trofische interacties, Vegetatie.

Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

Enset is een heel belangrijk inheemse gewas voor miljoenen Ethiopiërs. Deze plant wordt voor meerdere doeleinden gebruikt en beschouwd als een gewas dat voedselzekerheid garandeert aan de lokale bevolking. Het één van de weinige verbouwde gewassen in Ethiopië dat bestendig is tegen een lange droogte. Bovendien zorgen ensets ook voor de hoogste opbrengst per hectare vergeleken met andere geteelde gewassen in Ethiopië. Vandaar dat enset ook wel ‘de boom tegen de honger’ genoemd wordt. Helaas wordt de plant bij de boeren zwaar bedreigd door onder andere een verwelkingsziekte, wat veroorzaakt wordt door de bacterie Xanthomonas campestris pv. musacearum. De ziekte zorgt ervoor dat bepaalde plantencellen verstoppen die levensnoodzakelijk zijn om voedingsstoffen te kunnen uitwisselen naar zijn plantenlichamen met als gevolg dat de plant zal verwelken wat resulteert in verliezen voor de lokale boeren. Tot nu toe is er nog weinig wetenschappelijk geweten over de ziekte op enset en over de enset plant zelf. Vandaar dat deze studie zich toespitst op het analyseren van de prestatie van enset en op de vroege detectie van stress veroorzaakt door de bacterie. De prestatie van een plant kan zich o.a. uiten in groei en in fotosynthetische efficiëntie. Deze parameters worden geanalyseerd in functie van verschillende abiotische en biotische determinanten. De abiotische determinanten zijn: nutriëntenniveaus in de bodem, bodemtype en hoogteligging en de biotische determinanten zijn: plantenvariëteit en bacterie. Het stressniveau van de plant wordt geanalyseerd door het meten van de fotosynthese efficiëntie. Deze studie is uitgevoerd in de hooglanden van Gamo in Ethiopië op drie locaties die significant verschillen qua hoogteligging. Er wordt in deze studie aangetoond dat de fotosynthetische efficiëntie en de groei afhankelijk zijn van de hoogteligging, wat impliceert dat ze afhankelijk zijn van de grondsoort en weersomstandigheden. Op het laagste niveau (Arba Minch, relatief warmste gebied) is de fotosynthetische efficiëntie het hoogste en groeiprestatie het slechtst. Het laatste komt doordat o.a. de planten niet over voldoende water beschikken en door stressfactoren zoals hevige wind en vele insecten die de planten beschadigen. De fotosynthetische efficiëntie is het laagst op de hoogste hoogteligging (Gircha, relatief koudste gebied). De planten zijn het grootst in de middelmatige elevatie (Dorze) en in de hoogste elevatie het smalst en het kleinst. Er wordt ook aangetoond dat, wanneer er extra stikstofbemesting wordt toegevoegd, dat er ook extra stikstof wordt opgeslagen door het blad van de plant. Het is mogelijk om stress te meten dat veroorzaakt wordt door de bacterie d.m.v. het principe van de fotosynthetische efficiëntie. Het is nog niet duidelijk of het mogelijk is om het stijgende stressgehalte te meten vooraleer de eerste verwelkingssymptomen te zien zijn. Dit komt doordat het eerste blad, wat geïnoculeerd is met de bacterie, de eerste verwelkingssymptomen tonen terwijl de andere bladeren gezond lijken. In dit onderzoek wordt de fotosynthetische efficiëntie van blad 2 en 4 gemeten, waardoor het stressniveau van het eerste blad niet opgevolgd kan worden. In een volgend onderzoek zou het beter zijn ook om het geïnoculeerde blad te meten.

Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

Deze masterproef kadert in een Europees Horizon 2020 project genaamd ‘Soilcare’. Dit project heeft als doel om bodemverbeterende teelttechnieken te onderzoeken. Op die manier probeert het project de landbouw in Europa duurzamer en rendabeler te maken met het oog op bodemkwaliteit. De proef die wij hebben aangelegd, bestaat uit een veldproef waar stroken met bodemverbeterende middelen gebruikt worden om de invloed op organische stof en het microbieel leven in te bodem na te gaan. De stroken bestonden uit compost, vaste varkensmest, vaste varkensmest met lavagruis, houtsnippers, enkel minerale bemesting en een blanco controlestrook. Die 6 stroken werden 4 maal at random herhaald. Onze intentie bestond eruit om na te gaan of de verschillende bodemverbeterende middelen een invloed hadden op het microbieel leven in de bodem. Dit wilden we op 2 manieren doen. De eerste manier was door middel van strooisel- en theezakjes. We hebben strooisel- en theezakjes ingegraven om op te volgen hoeveel organisch materiaal er in de zakjes werd afgebroken in de bodem. Op die manier konden we nagaan of bepaalde bodemverbeteraars een positief of negatief effect hadden op de afbraaksnelheid en dus op het microbieel leven. De tweede manier om een idee te krijgen van het microbieel leven in de bodem was door de bepaling van de labiele koolstof in bodemstalen. De labiele koolstof kan gemeten worden met behulp van de hot water extractable carbon (HWC) methode. Dit is een warm water extractie waarbij de labiele koolstof uit bodemstalen vrijkomt. Die koolstoffractie doet dienst als bron van energie en nutriënten voor het microbieel leven in de bodem. Om te weten of onze metingen een correct resultaat gaven, dienden we de prestatiekenmerken van onze analysemethode na te gaan. Tot deze prestatiekenmerken hoorden de reproduceerbaarheid, de aantoonbaarheidsgrenzen, de bepalingsgrenzen en de juistheid. In de literatuurstudie wordt eerst een algemeen beeld geschetst van koolstof in de bodem en de huidige situatie in Vlaanderen. Er wordt gekeken hoe de koolstof in de bodem beïnvloed wordt en hoe we deze kunnen bijsturen. Ten slotte wordt er bekeken hoe we de verschillende koolstoffracties kunnen opvolgen en meten. Uit de resultaten blijkt dat er voorlopig nog geen verschillen merkbaar zijn tussen de verschillende bodemverbeteraars. Dit is te wijten aan de weinige metingen die voorlopig uitgevoerd zijn. Het proefveld zal de komende 4 jaren opgevolgd worden waaruit meer duidelijkheid zal blijken. Voor de resultaten van de HWC-analyses blijkt dat we de metingen met een variatiecoëfficiënt van 13,74% voor de koude meting en 5,37% voor de warme meting kunnen reproduceren. De aantoonbaarheidsgrenzen zijn vastgelegd op 41,74 µg OC/g grond voor de koude meting en 40,68 µg OC/g grond voor de warme meting. De bepalingsgrenzen zijn vastgelegd op 83,47 µg OC/g grond voor de koude meting en 81,35 µg OC/g grond voor de warme meting. Enkel de juistheid is door tijdsgebrek nog niet bepaald. Die dient nog bepaald te worden om na te gaan hoe ver de bekomen metingen afwijken van de ware waarde van een staal. Uit deze proeven blijkt dat de thee- en strooiselzakjesproef eveneens als de HWC-analyses veelbelovende technieken zijn waar verder onderzoek nog zeker interessant is. Als deze technieken eenmaal op punt staan, kunnen ze gebruikt worden om landbouwers op korte termijn bij te sturen in de koolstofopvolging van hun percelen.

Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

Fosfor is essentieel voor een goede gewasgroei en -opbrengst. Fosforbeschikbaarheid is de kleine hoeveelheid van de fosfor in de bodem die beschikbaar is voor de plant, en is wereldwijd vooral een opbrengstlimiterende factor voor landbouwgewassen. In Noordwest-Europa is er echter algemeen voldoende tot een overmaat aan fosfor in de bodem. De kritische fosforbeschikbaarheid is de drempelwaarde in de fosforbeschikbaarheid waaronder de gewasopbrengst daalt. Daarnaast is er de drempelwaarde in de fosfor-beschikbaarheid waarbij de fosforverliezen sterk stijgen. Die verliezen kunnen terechtkomen in oppervlakte- en grondwater, met eutrofiëring als gevolg. Tussen de drempelwaardes wordt een streefzone afgebakend, die is zowel vanuit landbouw- als milieukundig standpunt optimaal. De ondergrens van die streefzone wordt in dit onderzoek onder de loep genomen. De kritische fosforbeschikbaarheid in de bodem voor een gewas kan op drie verschillende manieren worden bepaald: via langdurige bemestingsproeven, eenmalige responsproeven en monitoringsproeven. ILVO, BDB en KU Leuven voeren een fosforproject uit, waarin onderzoek gedaan wordt naar het economisch en milieukundig verantwoord fosforgebruik in de Vlaamse landbouw. Op basis van langdurige bemestingsproeven van buiten Vlaanderen werden reeds voorlopige waarden voor kritische fosforbeschikbaarheid voor maïs, aardappelen, wintertarwe, wintergerst, suikerbieten en raaigras bepaald. In dit onderzoek, dat deel uitmaakt van het fosforproject, wordt met behulp van de monitorings- en responsproeven gedurende drie jaar (2016-2018) nagegaan of de voorlopig vastgestelde kritische fosforbeschikbaarheid ook voor Vlaanderen geldt. De monitoringsproef werd uitgevoerd op zes gewassen: maïs, aardappelen, wintertarwe, wintergerst, suikerbieten en raaigras. Op kritische momenten voor fosforopname in de gewasgroei vond een analyse van het fosforgehalte in het gewas en de fosforbeschikbaarheid in de bodem plaats. Nadien werd het geanalyseerde fosforgehalte vergeleken met het kritische fosforgehalte voor dat gewas uit de literatuur. Indien het fosforgehalte in het gewas lager was dan de kritische waarde, werd besloten dat de fosforbeschikbaarheid van de bodem te laag was voor een optimale gewasgroei en -opbrengst. De monitoringsproef leverde echter geen eenduidige resultaten op, wellicht omdat er andere factoren dan de fosforbeschikbaarheid bepalend waren voor de gewasgroei en daardoor ook voor het fosforgehalte. Ook is het mogelijk dat er variatie was in bepaalde factoren die een invloed hebben gehad op de fosforopname, en daardoor ook op het fosforgehalte in het gewas. De responsproef werd uitgevoerd op wintertarwe, aardappelen en maïs. Op een perceel met een lage fosforbeschikbaarheid werd nagegaan of een bemesting met fosfor een opbrengstverhoging kan teweegbrengen. Indien dat het geval was, was de fosforbeschikbaarheid van dat perceel te laag voor een optimale opbrengst en lag die dus onder de kritische waarde. Uit de proeven van 2017 werd de geschatte kritische fosforbeschikbaarheid voor wintertarwe, aardappelen en maïs van 2016 grotendeels bevestigd. Voor wintertarwe moet de voorlopige kritische waarde van 70-80 mg P/kg niet hoger worden geschat. Voor aardappelen en maïs wordt de range van de kritische fosforbeschikbaarheid uitgebreid tot respectievelijk 90-180 mg P/kg en 60-90 mg P/kg. Om die waardes te bevestigen en verder te verfijnen zijn extra bemestingsproeven in 2018 nodig.

Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

Voor het monitoren van de vogels wordt vooral beroep gedaan op vrijwilligers waarvan de gemiddelde leeftijd vrij hoog ligt. Vanaf 40 à 50 jaar gaan de frequenties die nodig zijn voor het herkennen van vogelzang niet meer (volledig) hoorbaar zijn. Dat kan ervoor zorgen dat de detectiekans van de vogel lager wordt. Naast leeftijd en gehoorverlies van de waarnemer zijn er nog tal van andere factoren die de detectiekans beïnvloeden: ervaring, expertise, detectie-afstand, vogelsoort, habitat, omgeving, weer en tijdstip. Om het effect van gehoorverlies op de efficiëntie van vogeltellingen te kunnen onderzoeken, heeft een proefpersoon van 60 jaar met matig gehoorverlies negen telrondes mét hoorappa-raten en negen telrondes zonder hoorapparaten gelopen zowel in de winter als in het broed-seizoen. De telroute bestond uit tien telpunten waar gedurende vijf minuten geteld werd en uit tien transecten die tussen de telpunten zijn gelegen. Bij het tellen noteert de waarnemer het gedrag van de vogel om achteraf te bepalen of het om een auditieve of visuele waarneming ging. Daarnaast wordt ook de locatie van de vogel op een (satelliet)kaart aangeduid op een app en worden de coördinaten van de locatie van de waarnemer automatisch opgeslagen. Achteraf konden we de detectieafstand tussen waarnemer en vogel bepalen. Aan de hand van geluidsanalyses van alle vogelsoorten die we hebben waargenomen op de route, hebben we de vogels opgedeeld in drie geluidscategorieën. De grenzen van de catego-rieën hebben we vastgelegd op 4 en 7 kHz. Indien de hoogste geluiden lager waren dan 4 kHz behoort de soort tot de lage geluidscategorie, indien de hoogste geluiden hoger waren dan 7 kHz behoort de soort tot de hoge geluidscategorie en alle geluiden die daartussen vallen beho-ren tot de middelste geluidscategorie. We hebben de data op drie manieren verwerkt: via beschrijvende statistiek, via binomiale N-mixture modellen en via hiërarchische distance sampling. Uit alle drie manieren blijkt dat de detectiekans significant lager is wanneer geen hoorapparaten worden gebruikt bij: de auditie-ve waarnemingen van de hoge geluidscategorie in winter en zomer en de auditieve waarne-mingen van de middelste geluidscategorie in de winter. De daling is te wijten aan het gehoor-verlies van de waarnemer waardoor hoge frequenties niet meer goed hoorbaar zijn en dus minder soorten en minder hoge aantallen kunnen worden waargenomen. Daarnaast is de detectiekans significant hoger wanneer geen hoorapparaten worden gebruikt bij: de visuele waarnemingen van de hoge en middelste geluidscategorie in de winter. Hierbij liggen grote groepen vogels, extreem grote detectieafstanden en een verminderde focus op visuele waar-nemingen wanneer hoorapparaten worden gedragen aan de basis. Bij de binomiale N-mixture modellen bleek de keuze van input effect te hebben op de resulta-ten. Indien we het aantal waarnemingen i.p.v. het aantal vogels als input gebruikten, kregen we hogere detectiekansen en dus betere resultaten. We hebben bij de hiërarchische distance sampling twee statistische pakketten met elkaar vergeleken: Distance en Unmarked. Hieruit bleek dat Unmarked de beste resultaten gaf, maar dat te weinig gegevens of te veel variatie soms voor problemen zorgden.