Abstract | Keywords | Export | Availability | Bookmark

Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

Teksten kunnen op verschillende manieren gelezen worden. Deze studie stelt een nieuwe manier voor om de zogenaamde ‘populair-filosofische’ geschriften van Plutarchus (ca. 45-120 n. Chr.) te lezen. In deze vernieuwende lectuur staat de “sociale dynamiek van de filosofie”, de dynamische interactie tussen deze teksten, die zichzelf als filosofie presenteren, en de sociale context waarin zij functioneren, centraal. Deze aanpak brengt de verworvenheden in rekening van benaderingen als new historicism en new cultural history, die geleerd hebben dat teksten geen secundaire reflecties zijn van een voorafgegeven werkelijkheid: teksten zijn een ‘praktijk’ van literatoren die hun eigen spel spelen. Het discours construeert m.a.w. mee de werkelijkheid. Vertrekkend van de close reading van een representatieve selectie van Plutarchus’ ‘populair-filosofische’ geschriften (vrnl. De tranquillitate animi , De exilio , De curiositate , De garrulitate en De tuenda sanitate praecepta ) wordt betoogd dat deze teksten strategisch ontworpen zijn om een directe invloed uit te oefenen op hun geïntendeerde lezers, de elite van het Romeinse Rijk. In hun behandeling van problemen waarmee deze mensen zichzelf ten gevolge van hun specifieke socio-historische positie geconfronteerd kunnen vinden spelen zij veel minder dan andere filosofische teksten in op de tegenstelling tussen sociale en filosofische waarden, maar stellen filosofie veeleer voor als een hulp of zelfs een voorwaarde om goed te beantwoorden aan sociale normen en verwachtingen. Voor zover Plutarchus’ filosofie ontworpen is om mensen te helpen hun sociale rol beter te vervullen en vooruitgang te maken in steeds veranderende omstandigheden binnen het bestaande sociale kader, kan men stellen dat zijn filosofie dynamisch geëngageerd is in de maatschappij als een bemiddeling tussen individu en maatschappij. Voor zover filosofie de kwaliteit van het leven in de maatschappij conditioneert, heeft zij er echter ook in zekere zin macht over. Beide aspecten tonen aan hoe centraal de “sociale dynamiek van de filosofie” is voor Plutarchus’ project in de onderzochte geschriften. Op deze manier reserveert Plutarchus een dynamische rol in de maatschappij voor de filosofie én voor zichzelf als filosoof. Uit voorliggende studie komt aldus een beeld van Plutarchus naar voren dat hem toont niet zozeer als philanthropos , zoals hij gewoonlijk wordt afgebeeld, maar als een actieve speler in de maatschappij, die filosofie inzet als een soort cultureel kapitaal. Voor zover Plutarchus’ ‘populair-filosofische’ geschriften deze kenmerken vertonen, dient Ziegler’s categorisatie ervan echter ook in vraag gesteld te worden. Enerzijds bevat Ziegler’s groep van ‘populair-filosofische’ geschriften namelijk een aantal werken die de voornoemde eigenschappen niet bezitten, anderzijds ontbreken er in zijn klassement een aantal geschriften die ze wel bezitten, zoals de ‘pedagogische’ geschriften en de ‘politieke’. Tenslotte blijkt ook de keuze voor de term ‘populair-filosofische’ geschriften ongelukkig te zijn: de geschriften in kwestie richten zich geenszins op de massa als lezers, en bovendien blijken de connotaties van de term een negatieve invloed te hebben gehad op de wetenschappelijke aandacht en appreciatie van de teksten die ermee werden aangeduid. ‘Praktisch-filosofisch’ zou in dit opzicht een beter alternatief kunnen zijn. ‘Praktisch’ mist namelijk niet alleen de negatieve connotaties van ‘populair’, het duidt ook op een positieve manier aan waar het deze geschriften om te doen is: zij willen een directe impact hebben op het (sociale) gedrag van een specifieke, niet-filosofische groep lezers. Daarnaast hebben zij ook nog een ander praktisch effect: zij genereren sociaal prestige voor hun auteur en verbeteren daardoor diens positie in de maatschappij. Texts can be read in different ways. This study proposes a new way of reading a group of writings by Plutarch of Chaeronea (ca. 45-120 A.D.) that are traditionally labelled ‘popular-philosophical’. Central to the novel interpretation proposed here are the “social dynamics of philosophy”, the dynamic interaction between these texts, which present themselves as philosophical, and the social context in which they functioned. In doing so, this study takes into account the achievements of new historicism and new cultural history, which have taught that texts are not to be considered as secondary to a pre-given reality, but as embedded in society: texts are no mere reflections of a historical situation, they are powerful means for constructing reality. Discourse is, in other words, a dynamic force within the social practice of authors who play their own games. Starting from the close reading of a representative sample of Plutarch’s ‘popular-philosophical’ writings (esp. On Tranquillity of Mind , On Exile , On Curiosity , On Talkativeness , and Precepts on Health ), this study argues that these are not static, moralising texts that risk offering merely a diluted kind of philosophy. Rather, they are strategically designed so as to have a direct influence upon their intended readers, viz. the elite of the Roman Empire. In treating problems these people may find themselves confronted with as a result of their specific socio-historical position, these texts do not so much oppose these readers’ lives to the philosophical life as show how philosophy can help them live their lives in a better and more successful way. In so far, then, as Plutarch’s philosophy is designed to help people fulfil their social roles and promote themselves in ever varying circumstances within that social framework, philosophy is dynamically engaged in society as a mediation between individual and society. “The social dynamics of philosophy” are, in other words, central to Plutarch’s project in these writings. In this way, however, Plutarch also reserves a dynamic part within society for philosophy, and for himself as a philosopher. Thus a picture of him emerges that shows him as no so much a philanthropos - as he is traditionally depicted - as a player in society, deploying philosophy as a kind of cultural capital for his own position. If, then, these characteristics are distinctive features of the category of writings Ziegler termed ‘popular-philosophisch’, they ipso facto lay bare the inadequacies of his classification. First, Ziegler included a number of writings that do not share the above-mentioned characteristics, and that, concomitantly, do not seem to benefit from being read with the same eyes as the writings discussed in this study. On the other hand, Ziegler neglected to include other works that do share characteristics and demand a similar reading, such as the writings he termed ‘pedagogical’ and the ones he termed ‘political’. Last but not least, Ziegler’s very choice of the term ‘popular-philosophical’ turns out to be inadequate. On the one hand, the writings in question explicitly and insistently aim at a readership that is much more limited and elitarian than Ziegler’s term might suggest. But there is a much more important reason why Ziegler’s terminological choice is to be deplored: intentionally or otherwise, the derogatory connotations attached to the term ‘popular’ seem to have had an influence on scholarly interest and appreciation of the texts designed as such. ‘Practical-philosophical’ might, therefore, be a better epithet to designate the group of Plutarchean writings that share the above-mentioned characteristics, as this term does not carry with it such negative connotations. Moreover, whereas ‘popular’ refers primarily to the non-theoretical aspect of these writings and thereby as it were judges them by (the absence of) a criterium that is in fact alien to them, ‘practical’ values these works at their characteristic strong point. For indeed, whereas other Plutarchean works aim to convince philosophers of the theoretical correctness of one point of view as opposed to another, or invite the reader to reflect on moralism, writings such as those discussed in this study have a directly practical aim: they are designed so as to have a direct impact upon the (social) behaviour of a specific, non-philosophical readership. In addition to this, they may also have another practical effect: they may assure social prestige for its author and thereby further his position within society.