Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

#KVHB:Leerstoornissen --- #PBIB:2005.2 --- 371.212.72 --- Academic collection --- Doubleren van schooljaar. Leerproblemen. Leerlingen met problemen. Zittenblijvers --- 371.212.72 Doubleren van schooljaar. Leerproblemen. Leerlingen met problemen. Zittenblijvers --- Learning disabilities --- Learning disabled children --- Children with mental disabilities --- Learning disorders --- Cognition disorders --- Disabilities --- Minimal brain dysfunction in children --- Education

Choose an application

• Reference Manager
• EndNote
• RefWorks (Direct export to RefWorks)

De eerste jaren van het lager onderwijs vormen een periode waarin het leven van jonge kinderen ingrijpend verandert. Ten eerste dienen kinderen zich aan te passen aan de nieuwe leeromgeving van de lagere schoolklas die aanzienlijk hogere eisen stelt en meer op formeel leren gericht is dan de speelse en spontane leeromgeving van de kleuterklas. Daarnaast ontwikkelen ze hun cognitieve en sociale vaardigheden aan een indrukwekkend tempo, onder meer door het leren van fundamentele schoolse vaardigheden (vb. lezen en rekenen) en het uitbreiden van hun relaties met leerkrachten en leeftijdsgenootjes. Deze belangrijke ontwikkelingsperiode verloopt echter niet voor alle kinderen van een leien dakje. Zo heeft internationaal onderzoek uitgewezen dat tussen 3% en 8% van de schoolgaande kinderen hardnekkige rekenproblemen ontwikkelen. Dergelijke rekenproblemen kunnen, zeker gezien onze hoogtechnologische samenleving, ernstige gevolgen hebben voor de verdere ontwikkeling van jonge kinderen. Daarom is het belangrijk om op zoek te gaan naar factoren die het mogelijk maken om kinderen die een risico op het ontwikkelen van rekenproblemen lopen in een vroeg stadium te identificeren. Indien problemen met het wiskundeleren in een vroeg stadium onderkend worden, dan opent dit perspectieven voor gerichte interventie en preventie. Dit proefschrift omvat vier diverse manuscripten met een gemeenschappelijke focus op mogelijke risicofactoren bij kleuters op het ontwikkelen van rekenproblemen in de eerste jaren van het lager onderwijs. Daarenboven zijn alle manuscripten gebaseerd op data afkomstig van hetzelfde longitudinale onderzoek in het Vlaamse basisonderwijs: het SiBO-onderzoek. In deze nog lopende studie worden meer dan 3.500 kinderen in 122 scholen gevolgd vanaf de derde kleuterklas tot in het zesde leerjaar. De studies uit dit proefschrift handelen over de eerste drie jaren van het SiBO-onderzoek. In Manuscript 1 werd onderzocht of de interpersoonlijke sociale vaardigheden en het leergerelateerde gedrag van kinderen in de derde kleuterklas (zoals gerapporteerd door de leerkracht) voorspellend zijn ten aanzien van hun rekenvaardigheidsniveau op het einde van het eerste leerjaar. De resultaten van multiniveau regressieanalyses toonden aan dat leergerelateerde vaardigheden een aanzienlijk groter deel van de variantie in rekenscores verklaarden dan interpersoonlijke sociale vaardigheden. Bovendien bleek een aanzienlijk deel van de gemeenschappelijke variantie tussen psychosociale vaardigheden en rekenscores samen te hangen met verschillen in leeftijd en sociale achtergrond. Ten slotte werd vastgesteld dat enkel leergerelateerde vaardigheden van kinderen in de derde kleuterklas unieke en betekenisvolle predictoren van rekenvaardigheid bleven wanneer, naast verschillen in leeftijd en sociale achtergrond, ook initiële prestatieverschillen in rekening gebracht werden. In Manuscript 2 werden kinderen in drie verschillende groepen ingedeeld op basis van hun prestaties op twee rekenvaardigheidstoetsen die, in de loop van de aanvangsjaren van het lager onderwijs, met een tussenliggend interval van 12 maanden werden afgenomen. Meer bepaald, werden kinderen met langdurige rekenproblemen onderscheiden van kinderen met variabele rekenproblemen en van normaalpresterende kinderen. De drie groepen bleken significant van elkaar te verschillen in termen van non-verbale intelligentie, geslacht, sociale achtergrond, psychosociaal gedrag en initieel rekenvaardigheidsniveau. Een logistische regressieanalyse toonde echter aan dat op basis van de geselecteerde predictoren niet op een betrouwbare manier kon voorspeld worden welke individuele kleuters later stabiele of variabele rekenproblemen zouden ontwikkelen. Manuscript 3 onderzocht het verband tussen het geboortekwartaal van kinderen en hun rekenprestaties in de loop van het eerste en tweede leerjaar. Ten eerste bleken kinderen uit het laatste geboortekwartaal (oktober - november - december) een aanzienlijk grotere kans op een vroege onderwijsachterstand te hebben dan kinderen uit het eerste geboortekwartaal (januari - februari - maart). Kinderen uit het eerste geboortekwartaal beschikten daarenboven bij aanvang van het eerste leerjaar gemiddeld over betere rekenvaardigheden dan kinderen uit het laatste geboortekwartaal. Dit prestatieverschil werd slechts in beperkte mate kleiner in de loop van het eerste en tweede leerjaar. Ten slotte bleek de mate van differentiërende instructie in de klas geen verband te houden met de ontwikkeling van het tgeboortekwartaaleffect. In Manuscript 4, tot slot, werd de rol van scholing nagegaan in de evolutie van initiële rekenvaardigheidsverschillen tussen zwak presterende kinderen met een verschillende sociale achtergrond. Daarvoor werd gebruik gemaakt van een reeks multiniveau 'piecewise' groeicurve-analyses. Terwijl SES-gerelateerde prestatieverschillen zo goed als onveranderd bleven tussen de start van de derde kleuterklas en het einde van het eerste leerjaar, bleken scholen er wel in te slagen om de prestatieverschillen tussen aanvankelijk zwak presterende kinderen met een verschillende thuistaal en etnisch-culturele achtergrond weg te werken. The early years of primary education mark a period of major changes in the lives of young children. First, children have changed the gentle, informal, play-like learning environment of preschool for the more demanding and academically oriented learning environment of first grade. Second, their cognitive and social skills develop at a very fast rate, as they are instructed in a number of basic academic skills (e.g., reading and mathematics) and extend their relationships with teachers and peers. However, not all children succeed equally well in passing through these important early school years. International studies have, for example, estimated that between 3% and 8% of the school-age children develop persistent difficulties in learning mathematics. In our increasingly technological society, such difficulties may likely lead to negative outcomes in both childhood and adulthood. Therefore, it is important to investigate factors that enable the early identification of children who are at risk for developing mathematics difficulties. Once at-risk children are identified, measures can be taken to prevent them from actually developing such difficulties. Furthermore, targeted intervention might enable already low achieving children to catch up with their peers and prevent them from developing more serious mathematics problems. The present dissertation is a collection of four diverse manuscripts, connected by their common focus on potential kindergarten risk factors for the development of mathematics difficulties in the early years of primary school. Furthermore, all four manuscripts are based on data from the same large-scale longitudinal study in Flemish preschool and primary education: the SiBO study. In this study, which is still ongoing at the moment of writing, more than 3,500 children in 122 schools are followed from kindergarten throughout sixth grade. The studies reported in this dissertation concern the first three years of the SiBO study, in the course of which most of the followed children finished preschool and went through the first two grades of elementary school. In Manuscript 1, teacher ratings of children's interpersonal social skills and learning-related skills in kindergarten were examined as predictors of children's performance on a general mathematics achievement test at the end of first grade. Multilevel regression results indicated that learning-related skills accounted for a much larger part of the variance in mathematics scores than did interpersonal social skills. Furthermore, a significant part of the common variance between children's psychosocial skills and mathematics achievement was found to be related to interindividual differences in terms of age and social background. Finally, only children's learning-related skills in kindergarten remained uniquely and meaningfully predictive of their first-grade mathematics achievement, when differences in age, social background, and prior mathematics achievement were taken into account. In Manuscript 2, children were classified into three different groups, based on their mathematics achievement on two consecutive test occasions in early primary school, separated by a 12-month interval. Specifically, children with stable mathematics difficulties were distinguished from children showing variable low mathematics achievement and from normally achieving children. All three groups differed significantly in terms of non-verbal intelligence, sex, social background, kindergarten mathematics achievement, and kindergarten psychosocial skills. However, logistic regression results indicated that the available kindergarten predictors did not allow accurate predictions on whether or not individual children would develop stable or variable mathematics difficulties. Manuscript 3 investigated the relationship between children's season of birth and their mathematics achievement during first and second grade. Almost 20% of the children born in the fourth birth quarter (October - November - December) were found to have been retained or referred to special education by the end of second grade, whereas for children born in the first quarter (January - February - March), this was only 6.34%. First quarter-born children also showed moderately higher mathematics achievement at the start of first grade. Multilevel growth curve analyses showed that, during the next two school years, this achievement gap between children born in the first and the fourth quarter narrowed only slightly. Finally, differentiated mathematics instruction was not found to be related to the decrease of the season of birth effect. Finally, Manuscript 4 reports the results of a series of multilevel piecewise growth curve analyses that were performed in order to examine the role of schooling in the development of early background-related mathematics achievement differences in a subsample of low achieving children. Whereas SES-related achievement differences were found to remain unchanged between the start of kindergarten and the end of first grade, schools did succeed in closing the mathematics achievement gaps between initially low achieving children from different linguistic and ethnic social backgrounds. De overstap van de kleuter- naar de lagere school zorgt voor grote veranderingen in het leven van jonge kinderen. Zo leren zij vanaf het eerste leerjaar in snel tempo lezen, schrijven en rekenen. Verder ontwikkelen zij hun sociale vaardigheden door sterkere relaties op te bouwen met leerkrachten en medeleerlingen. Ook hun leeromgeving verandert: het spontaan en spelenderwijs leren uit de kleuterklas maakt in de lagere school plaats voor leren door expliciete instructie. Dat maakt dat kinderen in de lagere school onder meer in staat moeten zijn om gedurende een bepaalde tijd stil te zitten, aandachtig te zijn en te luisteren naar opdrachten van de leerkracht. Deze belangrijke ontwikkelingsperiode loopt echter niet voor alle kinderen van een leien dakje. Zo heeft internationaal onderzoek aangetoond dat tussen 3% en 8% van de school­gaande kinderen hardnekkige problemen ondervindt met het leren rekenen. Om te vermijden dat kinderen problemen met rekenen ontwikkelen en om eventuele moeilijkheden in een vroeg stadium aan te pakken is het nodig om op zoek te gaan naar factoren die het mogelijk maken om kinderen die een risico op het ontwikkelen van rekenproblemen lopen in een vroeg stadium te identificeren. In dit proefschrift staat deze vraag, nl. hoe we kleuters die een risico lopen op het ontwikkelen van rekenproblemen kunnen herkennen, centraal. In vier afzonderlijke hoofdstukken wordt dit algemene thema vanuit verschillende oogpunten belicht. Daarbij wordt gebruik gemaakt van gegevens uit een langlopend grootschalig onderzoek in het Vlaamse basisonderwijs: het SiBO-onderzoek. Aan dit onderzoek nemen sinds 2002 meer dan 120 scholen en ruim 3500 leerlingen deel. Voor dit proefschrift werden de gegevens uit de eerste jaren van het SiBO-onderzoek gebruikt, waarin de meeste gevolgde kinderen de derde kleuterklas en de eerste twee jaren van de lagere school doorliepen. In Manuscript 1 wordt onderzocht of het gedrag van kinderen in de derde kleuterklas een voorspellende waarde heeft ten aanzien van hun rekenprestaties op het einde van het eerste leerjaar. Daarbij worden vier soorten gedrag onderscheiden: prosociaal gedrag (bv. anderen spontaan helpen, vriendelijk zijn), externalizerend probleemgedrag (bv. agressief en/of rusteloos gedrag), internalizerend probleemgedrag (bv. erg teruggetrokken zijn) en leergerelateerd gedrag (bv. aandachtig zijn, goede werkhouding hebben). Resultaten tonen aan dat vooral leergerelateerd gedrag bij kleuters samenhangt met goede rekenprestaties op het einde van het eerste leerjaar. Dit verband kan deels verklaard worden vanuit verschillen in leeftijd en sociale achtergrond. Verder blijkt dat enkel leergerelateerd gedrag een betekenisvolle bijdrage levert aan de identificatie van risicoleerlingen, naast hun leeftijd, sociale achtergrond en rekenniveau in de derde kleuterklas. Wanneer we op zoek gaan naar voorspellers van latere rekenproblemen, dan zijn we in de eerste plaats geïnteresseerd in factoren die toelaten om die kinderen te identificeren die een risico lopen op het ontwikkelen van ernstige en langdurige rekenproblemen. Daarom worden in Manuscript 2 de kinderen met langdurige rekenproblemen in het eerste en tweede leerjaar onderscheiden van hun leeftijdsgenootjes met variabele rekenproblemen en van normaal presterende kinderen. Deze drie groepen kinderen blijken in de derde kleuterklas al van elkaar te verschillen op gebied van intelligentie, sociale achtergrond, gedrag en (voorbereidende) rekenvaardigheden. Daarnaast blijkt ook het aandeel jongens en meisjes van groep tot groep te verschillen. Ondanks deze algemene verschillen tussen de drie groepen bleek het niet mogelijk om op basis van de informatie uit de derde kleuterklas een goede voorspelling te maken van welke individuele kinderen in de eerste jaren van de lagere school langdurige of variabele rekenproblemen zouden ontwikkelen. In het derde manuscript wordt dieper ingegaan op de vraag of er een verband is tussen de maand waarin kinderen geboren zijn en hun rekenprestaties in het eerste en tweede leerjaar. Ten eerste blijkt dat ongeveer 20% van de kinderen die in de laatste maanden van het jaar geboren zijn (oktober - november - december) al vóór het einde van het tweede leerjaar een jaar achterstand heeft opgelopen, terwijl voor de kinderen uit de eerste maanden van het jaar (januari - februari - maart) dit percentage slechts 6,43% bedraagt. Daarenboven beschikken normaalvorderende kinderen uit het eerste geboortekwartaal aan het begin van het eerste leerjaar over aanzienlijk betere rekenvaardigheden vergeleken met normaalvorderende kinderen uit het vierde en laatste geboortekwartaal, een verschil dat in de loop van de eerste twee jaren van de lagere school slechts met 28% verkleint. Ten slotte blijkt dat de prestatiekloof tussen kinderen van een verschillend geboortekwartaal niet sneller of minder snel verkleint in klassen waarvan de leerkracht voor de zwakste en/of beste leerlingen aangepaste instructie voorziet dan in klassen waarvan de leerkracht dat niet of minder doet. Manuscript 4 gaat, ten slotte, na in hoeverre Vlaamse scholen een invloed hebben op de verschillen in rekenvaardigheid tussen rekenzwakke kinderen met een verschillende sociale achtergrond. Bij de start van de derde kleuterklas bestaan er aanzienlijke prestatieverschillen tussen rekenzwakke kinderen uit anderstalige en kansarme gezinnen en kinderen uit Nederlandstalige en kansrijke gezinnen. Deze verschillen blijven intact in de loop van de derde kleuterklas en tijdens de daaropvolgende zomervakantie. In de loop van het eerste leerjaar slagen scholen er evenwel in om de prestatieverschillen tussen anderstalige en Nederlandstalige kinderen en tussen